Fresco I - 1965-09-14

ALGEMENE INFORMATIE
Fresco I; verzameling van afgeronde fragmenten uit de volgende toneelstukken:
-Antigone
-Esmoreit
-De getemde feeks
-School voor vrouwen


Samengesteld door Mevr. Dr. Meia Albarda.
Altijd heeft de mens toneel willen spelen, altijd naar toneel willen kijken. Zelfs in de tijden van verbod speelde men, al waagde men daarbij zijn leven. Hoe hebben de mensen gespeeld? Hoe is het toneel in Europa, zoals wij het kennen, ontstaan?
Op deze vragen trachten de FRESCO'S 1 en 2 een eenvoudig antwoord te geven.
Tragedie en komedie zijn al ongeveer 2500 jaar oud. Aan Dionysos,de God van de vruchtbaarheid van de aarde, offerden de Grieken een bok, een aan hem gewijd dier. Bij dit offeren werd gezongen. Die bokkenzang is de eerste tragedie (tragos betekent bok). De beurtzang tussen de priester en koor, later tussen priester en antwoordgever, de eerste acteur, is dus eigenlijk het eerste toneelspel.
Komos betekent: optocht. Komedie is ontstaan uit de zangen ter ere, alweer, van de God Dionysos. De boeren gingen in optocht door de velden. Een goede zanger ging aan het hoofd van de stoet en vertelde en zong allerlei kluchtigheden.
De tragedie stelt de mensen in de macht van God. De komedie hoont het menselijk bestaan.
Men speelt met maskers.
Na Christus, toen het Christendom eenmaal als officiële staatsgodsdienst werd aanvaard, werden door de kerk alle theaters gesloten. Het beroep van het toneelspelen werd een soort smokkelzaak van zwervende vagebonden, langzamerhand begon de kerk in te zien, dat het toneel niet te verbieden was en dat het bovendien wel gebruikt kon worden als propagandamiddel. In de mysteriespelen maakten de geestelijken de mensen bekend met de levens van Heiligen. De arme toneelspeler had een ellendig bestaan. Maar er kwamen toch meer toneelspelers buiten de kerk. Wereldlijke schrijvers schreven stukken en burgers gingen spelen. Intussen stond het toneel nog in een zo slechte reuk, dat geen enkele vrouw actrice mocht zijn. Vrouwenrollen werden gespeeld door jonge mannen. Het is de tijd van het grote genie Shakespeare. Wanneer tegenwoordig het beroep van toneel-speler in aanzien staat, is dat te danken aan Molière. Geheimzinnig en op dringend verzoek van zijn vrouw, werd hij in gewijde grond begraven, zonder dat hij eerst zijn beroep had afgezworen en vergeving had ontvangen voor zijn zondig leven als toneelspeler. Langzamerhand wordt de mens een steeds meer zelfstandig denkend wezen. De inhoud en de stijl van het toneel verandert. Er werden voor het eerst schouwburgen gebouwd. Over deze nieuwe fase van ontwikkeling in het menselijk denken, de eeuwen na Shakespeare en Molière zal een tweede FRESCO handelen. Daarin zal getoond worden hoe men geleidelijk gekomen is tot de vormen van toneel, die wij in de 20e eeuw kennen. Het eerste FRESCO vormt dus de basis voor het tweede. Aan de hand van duidelijke spel-voor-beelden, die toegelicht zullen worden met een verklarende tekst, zal men trachten de verschillende stijlen en opvattingen tot en met Molière te demonstreren.
1. ANTIGONE VAN SOPHOCLES. Griekse tragedie, de eerste vorm van echt toneel.
2. ESMOREIT. Toen het Romeinse rijk ten onder was gegaan en het Christendom zich in Europa verspreidde, ontstond na enige tijd ook hier het toneel uit de eredienst. Esmoreit een Middelnederlands abel spel dateert uit circa 1400. Esmoreit is de zoon van de Christelijke koning van Sicilië.
3. DE GETEMDE FEEKS. Hoe zouden wij in een overzicht van de toneelliteratuur Shakespeare weg kunnen laten. Hij is de grootste toneeldichter die ooit heeft geleefd. In zijn stukken kan iedere tijd zijn eigen probleem terug vinden. Shakespeare is geen grote toneelvernieuwer geweest. Hij bouwde voort op de bestaande traditie. Zijn geniaal psychologisch uitbeeldingsvermogenmaakt zijn figuren tot onvergetelijke creaties van menselijke gevoelens. In de tijd van Shakespeare was het toneel nog in de toeschouwersruimte opgenomen. Evenals het Griekse toneel had het theater geen dak en was ovaalvormig Er was een eenvoudig decor. De costumes waren rijk. Vrouwenrollen werden door jonge mannen uitgebeeld. Shakespeare was mede-eigenaar van het Londense Globe-theater. Hij is zelf leider en toneelspeler van een gezelschap geweest.
4. SCHOOL VOOR VROUWEN. Gelijk Shakespeare tekende Molière karakters in al hun fasen. Maar de figuren van Molière zijn meer typen geworden: de gierigaard, de huichelaar, de mensenhater etc., maar het zijn zeer menselijke typen. Molière is diep op een bepaalde psychologische eigenschap van een mens ingegaan met bizonder groot inzicht. In al hun belachelijkheid, hebzucht, kleinzieligheid of valsheid, aanvaarden wij zijn figuren als levende mensen. Molière is de scherpe criticus van de zeden van zijn tijd, maar die kritiek past nog op de mens van onze tijd. In de tijd van Molière was de renaissance-schouwburg algemeen aanvaard, een schouwburg zoals we die nu nog kennen. Ook Molière was directeur van een eigen gezelschap. In "School voor Vrouwen" wordt een jong meisje door een oude man opgesloten in zijn woning. Het plan om met haar te trouwen mislukt. Een echte jonge liefde is sterker dan de bedoelingen van een machtige oude man.

De verteller - Ton van Otterloo, De page - Joyce Verstraete
Entre act muziek uit de betreffende tijden.
Tussen Antigone en Esmoreit was er een Middeleeuws tableau vivant; Troubadour - Joyce Verstraete, Edelvrouw - Nanny Cijs

(Tekst uit een brochure uit seizoen 1965-66 geschreven door mevr. Albarda.) (*Dit stuk kon aangepast worden aan het niveau van het publiek)
BEZETTING
Première : 14 september 1965 - Stadsschouwburg, Eindhoven
Samenstelling : Meia Albarda
Regie : Ton van Otterloo
Dramaturgie : Meia Albarda
Maskers : Geertien Klijn
Decorontwerp : Bob Verstraete
Uitvoerenden : Nanny Cijs, Wilma van Klaveren, Ton van Otterloo, Dick Top, Joyce Verstraete, Ilona van Wijk
Muziek : Meia Albarda
Inspiciënten : Arthur Noordhoek Regt
Brochure
Alleen voor niet commerciële doeleinden mag materiaal van Proloog worden gedownload en vermenigvuldigd. Bij twijfel over het gebruik of bij commercieel gebruik dient eerst contact opgenomen te worden met: proloog@toneelwerkgroepproloog.nl   Bij gebruik van fotomateriaal voorzien van naamsvermelding dient deze te worden toegepast.